کیهان شناسى یکى از آن موضوعاتى است که علاوه بر دانشمندان، توجه خیل زیادى از مردم عادى را نیز به خود جلب کرده است. موضوع اصلى کیهان شناسى، بررسى ساختار کلى عالم، یعنى چگونگى توزیع ماده و انرژى در فضا و زمان است. کیهان شناسى علاوه بر آنکه ساختار بزرگ مقیاس جهان را بررسى مى کند به منشا، تکامل و آینده کیهان نیز توجه مى کند.
همه ما با ساختار و شکل منظومه شمسى آشنا هستیم و مى دانیم که خورشید همراه با بى شمار ستاره هاى دیگر ساختار بزرگترى را تشکیل مى دهند که از آن با عنوان کهکشان راه شیرى یاد مى کنیم. علاوه بر کهکشان راه شیرى کهکشان هاى بسیار دیگرى نیز وجود دارند که با یکدیگر گروه محلى را تشکیل مى دهند. از اجتماع گروه هاى محلى، خوشه ها و ابرخوشه ها به وجود مى آید. هر یک از این ساختارها که برشمردیم حاوى توده هاى بسیار عظیمى از ماده است، اما آیا وراى خوشه ها و ابرخوشه ها ساختار بزرگتر دیگرى وجود دارد که نشان دهد کهکشان ها در مقیاس بزرگتر گردهم آمده اند؟ اصولاً کیهان در بزرگترین مقیاس خود چه شکلى دارد؟
اگر تاکنون با این پرسش مواجه شده اید، باید گفت که یکى از اصلى ترین موضوع هاى کیهان شناسى توجه شما را جلب کرده است، موضوعى که البته خود کیهان شناسان نیز نتوانسته اند تاکنون به جواب قطعى و نهایى آن دست یابند.
ادوین هابل یکى از بزرگترین اخترشناسان که پدیده انبساط جهان را کشف کرد، در ابتداى قرن گذشته فرضیه  اى را مطرح کرد که قلب کیهان شناسى به شمار مى آید و از آن با عنوان اصل کیهان شناختى یاد مى شود. این اصل مى گوید: عالم در مقیاس بزرگ از تمام جهت ها یکسان به نظر مى آید. بنابراین اصل عالم از همه جهت ها «صاف و هموار» است، یعنى روى هم رفته توزیع ماده در آن یکنواخت است. اما اگر بخواهیم توزیع یکنواخت ماده را مشاهده کنیم باید نقشه اى از آسمان تهیه کنیم که حداقل شامل میلیون ها کهکشان باشد، به عبارت دیگر به رغم آنکه جهان در مقیاس هاى کوچک توده اى شکل است، در مقیاس هاى بسیار بزرگ یکنواخت به نظر مى رسد.
یکى دیگر از پرسش هایى که در کیهان شناسى بسیار مطرح مى شود، مسئله آغاز جهان است. الکساندر فریدمن در سال ???? با حل معادله هاى نسبیت عام اینشتین به این نتیجه رسید که عالم از حالتى با چگالى و دماى بسیار زیاد آغاز شده است. به عبارت دیگر جهان از انفجار ذره اولیه با چگالى و دماى بالا به وجود آمده است که امروزه آن را با عنوان

Big Bang

 انفجار بزرگ یا مهبانگ مى شناسیم. اما واقعاً چه شواهدى وجود دارند که ایده انفجار بزرگ را تائید مى کنند؟
با توجه به این دو واقعیت که جهان در حال انبساط است و فرایند انبساط گازها با سرد شدن همراه است مى توان شرایط اولیه جهان را شبیه سازى کرد. اگر عمل انبساط و سرد شدن را از شرایط اولیه شروع کنیم و انبساط را ادامه دهیم، مى توانیم به دمایى که براى زمان فعلى پیشگویى شده است، یعنى ? درجه کلوین برسیم. جسم حتى در این دما نیز انرژى تابش مى کند که در قسمت امواج رادیویى طیف قرار دارد و به آن پرتوهاى ریزموج مى گویند.
اگر بتوان چنین تابش هایى را آشکار کرد، به شاهد مستقیمى بر وقوع انفجار بزرگ دست یافته ایم. آرنو بنزیاس و رابرت ویلسون براى اولین بار چنین تابش هایى را یافتند که مى توان آن را از هر جهت آسمان دریافت کرد و تغییر در شدت آن کمتر از یک در ده هزار است. براى بررسى دقیق تر این پدیده نیز در سال ???? ماهواره کوبه (به معنى کاوشگر پرتوهاى پس زمینه کیهان) به فضا ارسال شد که یکنواختى فوق العاده اى را در این تابش یافت. یعنى اکنون علاوه بر یکنواختى توزیع ماده در عالم در مقیاس بزرگ با یکنواختى در تابش پس زمینه کیهانى نیز مواجه ایم. یکى از نکات جالب توجه در اینجا این است که کیهان شناسانى که سرگرم بررسى پدیده هاى عالم در بزرگترین مقیاس بودند براى توجیه یافته هاى خود به دستاوردهاى فیزیک در حوزه کوچکترین ذرات یعنى فیزیک ذرات بنیادى متوسل شدند. دانشمندان فیزیک ذرات بنیادى سعى دارند با استفاده از انواع شتاب دهنده ها دریابند آیا مى توان با وحدت دو یا چند نیرو از نیروهاى چهارگانه اصلى (گرانش، الکترومغناطیس، هسته اى ضعیف و هسته اى قوى) یک نیروى واحد به وجود آورد. هر چند که دانشمندان تاکنون براى تلفیق نیروهاى الکترومغناطیس هسته اى ضعیف و قوى به دستاوردهایى نائل شده اند اما گرانش هنوز هم از اتحاد با دیگر نیروها سر باز مى زند. به نظر مى رسد در جهان اولیه با دما و انرژى بسیار زیاد تمام این چهار نیرو به صورت نیرویى واحد حضور داشتند. آلن گات مدلى را براى انبساط جهان ارائه کرده است که با نام مدل تورمى شناخته مى شود. در این مدل ذره اولیه که قطر آن بسیار کمتر از قطر یک پروتون و دماى آن حدود ???? کلوین بود، در کسر بسیار کوچکى از ثانیه متورم و سرد شده است و نیروى گرانش از سایر نیروها جدا شد. وقتى که فضا در دوره تورم گسترش مى یافت انرژى عالم در میدان هیگز باقى مى ماند. تبدیل این انرژى به جرم توجیهى براى بخش مهمى از جرم جهان و ادامه انبساط جهان با سرعت کندتر آن است. در این طرح عالم مرئى ما که قطر آن تقریباً سى میلیارد سال نورى است، فقط بخش بسیار کوچکى از محل عالم را تشکیل مى دهد. اگرچه تابش پس زمینه کیهانى از همه جهت ها به ما مى رسد، اما این تابش در ناحیه بسیار محدودى از فضا به وجود آمده است و پیش از زمان تورم صاف و هموار شده است. ماده نیز از آن بخش انرژى به وجود آمده است که پس از دوره تورم یکنواخت شده است. به عبارت دیگر عالم مرئى ما از بخش بسیار محدودى از کل عالم و پس از پایان یافتن دوره تورم رشد یافته است و به همین دلیل مى توان انتظار داشت که صاف و هموار باشد. اما براى آنکه دریابیم آینده جهان چگونه خواهد بود، لازم است از شرایط اولیه تشکیل عالم اطلاعات بیشترى داشته باشیم. مى دانیم که جهان در حال انبساط است اما آهنگ این انبساط در حال کاهش است.
دلیل این کاهش شتابدار سرعت عالم آن است که همه اشیاى عالم دستخوش یک جاذبه گرانش متقابل هستند. اگر نیروى گرانش قوى باشد و بتواند نیروى انفجار بزرگ را که ماده عالم را با سرعت زیاد به خارج پرتاب کرده است، خنثى کرده و سرانجام ماده یکبار دیگر روى خودش رمبش کند، مى گوییم جهان «بسته» است. اما اگر نیروى روبه خارج در زمان انفجار بزرگ از حالت پیشین بیشتر باشد و فقط براى غلبه بر نیروى گرانش کافى باشد، انبساط عالم ادامه خواهد یافت که در این حالت به آن عالم «تخت» مى گوییم. اگر سرعت اولیه اجزا در انفجار اولیه حتى بیش از این مقدار باشد، عالم ما «باز» خواهد بود و انبساط آن هرگز متوقف نمى شود.
مفهوم فضازمان مفهومى است بسیار مفید که در کیهان شناسى نیز بسیار کاربرد دارد. به گفته اینشتین مى توان هر رویدادى را که در عالم رخ مى دهد، با چهار بعد فضازمان توصیف کرد که سه عدد آن براى مشخص کردن مکان یک نقطه در فضا لازم است و عدد چهارم براى مشخص کردن زمان وقوع رویداد به کار مى رود. مکان یک نقطه در فضا _ زمان انحنا دارد که این انحنا مى تواند مثبت، صفر یا منفى باشد. اگر چگالى خوشه هاى کیهانى با افزایش فاصله یکنواخت باشد و تغییر نکند، انحناى فضازمان صفر است. در انحناى مثبت با افزایش فاصله چگالى کمتر شده و در انحناى منفى با افزایش فاصله چگالى هم زیاد مى شود. به نظر اینشتین اگر انحناى جرم _ انرژى کافى در کیهان وجود داشته باشد، گرانش این جرم - انرژى سرانجام عالم را از انبساط بازمى دارد ولى اگر میزان این جرم - انرژى کافى نباشد، عالم تا همیشه منبسط مى شود. اگر چگالى جرم انرژى  

cm/g 10-29 10^-29 g/cm^3

باشد، کیهان تخت است، اگر بیش از این مقدار باشد کیهان بسته و اگر کمتر از این باشد، کیهان باز است. اگر اندازه گیرى چگالى جرم انرژى فقط به اشیاى درخشان همانند کهکشان ها،  ستارگان و سحابى هاى روشن محدود شود، چگالى کیهان

 10^-31  g/cm^3

 به دست مى آید، یعنى جهان براى همیشه به انبساط خود ادامه مى دهد. اما در بررسى هایى که به تازگى انجام شده است، پرتوهایى شناسایى شده اند که ممکن است از منابع بى نور جهان سرچشمه گرفته باشند. اخیراً نیز تابش هاى فروسرخ شناسایى شده اند که نشان از کوتوله هاى سرخ دارد. گذشته از اینها نشانه هایى از وجود مراکز پرجرمى همانند سیاهچاله ها در کهکشان ها و تاج هاى نامرئى پیرامون کهکشان ها دردست است. اگر چنین اجرامى به واقع وجود داشته باشند، ممکن است کیهان پرجرم تر از آن باشد که تصور مى شود، با توجه به همین مشکلات در اندازه گیرى دقیق اندازه و جرم عالم است که با قاطعیت نمى توان گفت کدام یک از مدل هاى پیشنهادى جهان نمایانگر کیهان ماست.

•••
 

نجوم اخترفیزیک و کیهان شناسى از جمله مباحثى است که به دلیل ویژگى هاى بسیار خاص آن، علاوه بر ذهن دانشمندان، توجه بسیارى از مردم عادى را نیز به خود جلب کرده است و به همین دلیل کتاب هاى حوزه نجوم بیشترین طرفداران را در بین خوانندگان کتاب هاى علمى عامه فهم دارند. با این همه چند عامل باعث مى شود خواننده از خواندن این کتاب ها چندان هم لذت نبرد، از جمله آنکه بسیارى از کتاب ها حاوى رابطه هاى ریاضى هستند که استفاده از آنها براى درک عمیق تر موضوع ضرورى و اجتناب ناپذیر است. اما وجود رابطه هاى ریاضى زیاد خواننده را گریزان مى کند. با توجه به همین موضوع، مولف سعى کرده است تمام مفاهیم و موضوع ها را بدون استفاده از زبان ریاضى ارائه دهد. نکته دیگر ترجمه هاى آشفته و نارسا از کتاب هاى نجومى است، اما کتاب نجوم دینامیکى از معدود کتاب هایى است که از ترجمه اى گویا برخوردار است و براى درک آن نیاز به مراجعه حضورى به مولف و مترجم نیست!
استفاده از تصویرها، شکل ها و نمودارها و جدول هاى متعدد (که البته بسیارى از آنها رنگى هم هستند و شرح کوتاهى هم دارند) باعث شده است که خواننده راحت تر به هدف کتاب دست یابد. تنوع موضوعى کتاب یکى دیگر از برجستگى هاى کتاب است. کتاب در ?? فصل تنظیم شده است که تاریخچه اخترشناسى، روش هاى اخترشناسى، ستارگان، منظومه هاى چندستاره اى، محیط میان ستاره اى، کهکشان راه شیرى، کیهان شناسى (که با موضوع آن در همین مقاله آشنا شدیم) و حیات فرازمینى از جمله عناوین بعضى فصل هاى آن است. همین جامع بودن و تنوع موضوعى باعث شده است که نجوم دینامیکى به اولین انتخاب براى علاقه مندان به نجوم بدل شود.
از جمله دلایل اقبال خوانندگان به این کتاب سبک زیباى مولف است در نگارش این کتاب و همچنین جذابیت ها و پویایى ذاتى علم نجوم.

(dynamic

 در عبارت

dynamic Astronomy

• نانوکامپوزیت ها
مواد کامپوزیتی مواد مهندسی ای هستند که از دو یا چند جزء تشکیل شده اند به گونه ای که این مواد مجزا و در مقیاس ماکروسکوپی قابل تشخیص هستند. کامپوزیت از دو قسمت اصلی ماتریکس(زمینه) و تقویت کننده(پرکننده) تشکیل شده است. ماتریکس با احاطه کردن تقویت کننده آن را در محل نسبی خودش نگه می دارد و تقویت کننده موجب بهبود خواص مکانیکی ساختار میگردد.
یکی از گسترده ترین کاربردهای فناوری نانو در صنعت خودرو تا کنون ساخت نانو کامپوزیت ها بوده است. از آنجا که در نانوکامپوزیت ها، ذرات بسیار ریز (نانوذرات)، استحکام و دوام رزین را بسیار بالا می برند، جایگزین مواد مرسوم مانند میکا و تالک شده اند. اما علاوه بر ویژگی های فیزیکی بهتر، این کامپوزیت ها دارای دو برتری دیگر نیز می باشند:
نخست اینکه نانوذرات با ایجاد ماتریکس (زمینه) یکنواخت و هموار به طور قابل توجهی زیبایی بیشتر را فراهم می کنند و بنابراین نانو کامپوزیت ها سطح زیبا تر و رنگ های شفاف تری دارند.
همچنین نانوکامپوزیت ها به دلیل نیاز به مواد تقویت کننده ی کمتر، تا حدود بیست درصد نسبت به کامپوزیت های رایج سبک ترند.

• اثر نیلوفری و کاربرد آن در ساخت سطوح خود تمیز شونده
یکی از شناخته شده ترین مزیت های فناوری نانو اثر نیلوفری ست که سطوح خود تمیز شونده را امکان پذیر می سازد. به سبب ساختار بسیار صاف و یکنواخت سطح گل نیلوفر، قطرات آب و گرد غبار از روی گلبرگ ها می لغزند بی آنکه اثری روی آنها به جای گذارند.
بنابراین اگر سطوح اجسام دارای ساختار بسیار صاف و صیقلی (در مقیاس نانو) باشند، ذرات آلودگی و همچنین آب روی آنها باقی نخواهد ماند.
رنگ ها و پوشش های سقف خودرو که این اصل طبیعی را به کار می برند امروزه در بازار موجود می باشند. ساختار نانویی این سطوح، از جمع شدن ذرات آلودگی و قطرات بسیار ریز آب نیز جلوگیری می کند. همچنین رینگ های خود تمیز شونده نیز با استفاده از این ویژگی در حال تولید هستند.
همچنین پوشش نانویی در حال تولید است که با اضافه کردن آن به سطح شیشه خودرو (برای مثال به روش اسپری کردن)، فرورفتگی های بسیار ریز سطح شیشه را پر کرده و سطح صاف و بدون پستی و بلندی ایجاد می کند و در نتیجه قطرات ریز آب و گرد و غبار روی شیشه باقی نمی ماند و بنابراین موجب افزایش دید راننده، استهلاک کمتر برف پاکن ها و نیاز کمتر به شستشوی شیشه و همچنین بهبود دید در شب در نتیجه کاهش انعکاس مضر نور می شود.
در تصویر زیر چگونگی این فرآیند نشان داده شده است.

< id=obj1 codeBase=http://download.macromedia.com/pub/shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=6,0,40,0 height=158 width=319 border=0 classid=clsid:D27CDB6E-AE6D-11CF-96B8-444553540000>

• شیشه های نوین با توانایی بازتاب پرتو فروسرخ
نمونه ای دیگر از کاربرد های نانوفناوری در صنعت شیشه خودرو، شیشه هایی با قابلیت بازتاب پرتو فروسرخ نور خورشید می باشد. به این گونه که یک لایه بسیار نازک از نانوذرات بین دو لایه ی شیشه قرار گرفته اند که وظیفه آنها بازتاباندن پرتو فرو سرخ نور خورشید و در نتیجه جلوگیری از گرم شدن زیاد داخل خودرو می باشد.

• مبدل های کاتالیستی
همانطور که می دانید اگر احتراق به طور کامل و ایده آل رخ دهد خروجیهای حاصل از آن، آب، نیتروژن (N2) و دی اکسید کربن (CO2) می باشد و اگر احتراق در شرایط ایده آل رخ ندهد مثلا برای احتراق هوای مناسب وجود نداشته و.... در اینصورت خروجیهای حاصل از احتراق، گازهای زیان آوری همچون مونو اکسید کربن (CO)، گروه گازهای (NOx) و هیدروکربنهای نسوخته (CH) می باشند. وظیفه مبدل کاتالیستی که در مسیر گازهای خروجی از موتور قرار می گیرد این است که گازهای فوق را به گازهای بی خطر تبدیل کند.

یکی از ویژگی های نانوذرات که در تولید مبدل های کاتالیستی استفاده شده چنین است: سطح تماس ذرات با کاهش اندازه آنها و افزایش تعدادشان (به طوری که جرم کلی مجموعه ثابت بماند) افزایش می یابد. یک دسته از واکنش های شیمیایی روی سطح کاتالیست ها رخ می دهند و بنابراین سطح تماس بیشتر، کاتالیست فعال تری را موجب می شود. از این رو به کارگیری نانوذرات در مبدل های کاتالیستی منجر به تولید مبدل های موثر تر خواهد شد.

درس هشتم

رود چگونه بوجود می آیند؟

از به هم پیوستن جویبارها، رودها بوجود می آید

  2 – رودهای فصلی چگونه ایجاد می شود؟

رودهای فصلی از ریزش باران و ذوب تدریجی برف در نواحی کوهستانی بوجود می آیند اگر باران نبارد یا ذخیره ی برف در کوهستان ها تمام شود. رودهای فصلی خشک و جریان آب در آنها قطع می شود.  

3 - «مصب رود» چیست؟

رودها ممکن است در نهایت به دریاچه ها، یا باتلاق یا دریا و یا ریگزار ختم شوند به محل ورود رود به این مکانه ها، دهانه رود یا مصب می گویند.

  4 – رود کم آب و «رود پرآب» را تعریف کنید.

هنگامی که آب رود خیلی پائین باشد ( مواقعی که آب دهی آن کم است) می گویند رود کم آب است و هنگامی که آب رود به حداکثر می رسد می گویند پرآب است.  

5 – مفاهیم زیررا تعریف کنید.

مصب یا دهانه رود : به محل ورود رود به دریاچه و دریا با باتلاق در ریگزار ، دهانه رود یا مصب گویند.
خط تقسیم آب : مرز میان حوضه ی یک رود با حوضه ی دیگر را خط تقسیم آب می نامند.  

درس نهم

1 – سیلاب چگونه سبب فرسایش خاک می شود. سیلاب خاک های حاصل خیز زمین های زراعی را می شوید و با خود می برد که نوعی فرسایش خاک است. فرسایش خاک وقتی شدیدتر می شود که در روی زمین گیاهان کم تری وجود داشته باشند. در این صورت آب ها سریع تر حرکت می کنند و فرسایش خاک زیادتر است.  

2 – برای جلوگیری از خطر سیلاب چه کارهایی را می توان انجام داد؟

احداث شهرها و روستاها در نواحی که سیل گیر نباشد، جمع آوری آب سیلابها احداث کانال ها و سدها و آب بندها – کاشتن بوته و درخت کاری در محل آب گیر سیلاب شخم زدن زمین های کشاورزی درجهت عمود بر شیب آب.

3 – دره های جوان را با دره های پیر مقایسه کنید.

دره های جوان دره هایی تنگ به شکل V هستند اما دره هایی با شیب ملایم که به شکل V بازهستند دره های پیر می نامند.

4 – دلتا را تعریف کنید؟

در محل ورود رودها به دریا،‌آبرفت به شکل مثلث انباشته می شوند که به آن دلتا می گویند.  

درس دهم

1 – چند درصد سطح زمین را خشکی ها و چند درصد آن را اقیانوس ها و دریاها پوشانیده اند؟ 29 درصد سطح زمین را خشکی ها و بقیه (یعنی 71 درصد) آنها را دریاها و اقیانوس ها پوشانیده اند.

2 – آیا میزان نمک موجود در آب همه ی اقیانوس ها و دریاها یکسان است ؟ چرا؟

خیر، برخی دریاها بدلیل تبخیر زیاد شورتر از دریاهای دیگرند. برای مثال آب دریای مدیترانه به علت تبخیر زیاد نیز بیشتر ار آب اقیانوس اطلس است. در دریاهای دیگر منطقه گرم زمین بر اثر تبخیر فراوان میزان شوری آب از دریای مدیترانه بیشتر است ماننددریای سرخ . در منطقه قطبی و در دریاهایی که رودهای بسیار بدانها می ریزند شوری آب کم است . بطور کلی میزان شوری آب به سه عامل عمده بستگی دارد. آب و هوای منطقه ترکیب آب رودخانه هایی ه به دریاچه می ریزند و عمر آب.  

  3 – مردمی که در اطراف دریاها و دریاچه ها زندگی می کنند، چگونه می توانند ازنمک موجود در آب استفاده کنند؟ با تبخیر آب می توانند نمک را از دریا استخراج کرده و به مصارف مختلفی برسانند.  

4 – چرا خورشید بر جزر و مد تأثیر چندانی ندارد؟

اگر چه خورشید کره ی بسیار بزرگی است و تأثیر بسیار زیادی از نظر نور و گرما بر روی زمین دارد، اما دلیل آن که بیشتر از ماه از زمین فاصله دارد بر جزر و مد تأثیر نمی گذارد.  

5 – چرا خورشید کمتر از ماه بر آب های کره زمین تأثیر می گذارد؟

زیرا فاصله خورشید از زمین بیشتر از فاصله ی ماه از زمین است.  

6 – به نظر شما آیا از نیروی جزر و مد اقیانوس ها و دریاها می توان استفاده کرد؟

1-تخلیه وبارگیری کشتی هادربنادر

2-از آبی که دارای جزر و مد است برای تولید برق استفاده می شود. در فرانسه ایستگاه نیرویی که در Race (نام رودخانه ای در فرانسه) بنا شده 240 مگا هرتز برق تولید می کند. اما نیروی حاصل از جزر و مدها تنها در مناطقی که دارای مد می باشد مورد استفاده قرار می گیرد.  

7 – ازکنار سواحل هند چه جریاناتی عبور می کند؟

جریان جنوب استوا  

8 – از روی نقشه ص ....... یک جریان آب سرد پیدا کنید و نام آن را بگویید.

جریان برادور – جریان گرینلند – جریان اویاشیو  

9 – جریان های دریایی چگونه بوجود می آیند؟

بیشتر جریان های دریایی بر اثر وزش و حرکت باد بوجود می آیند فقط مثلاً در منطقه استوایی، وزش بادهای منظم موجب شکل گیری جریان های دریایی وحرکت آن ها بطرف قطب شمال و قطب جنوب می شود.

10 – شیب قاره را تعریف کنید؟

قسمت شیبداری که بعد از فلات قاره قرار گرفته و تا عمق حدود 2000 تا 5000 متر ادامه می یابد شیب قاره نام دارد.

11 – جزایر فیلیپین از کدام نوع ناهمواریها هستند؟ کوههای آتشفشانی هستند که در کف اقیانوس ها قرار داشته و در برخی جاها سر از آب درآورده و جزایری را تشکیل داده اند.

12-ایوان خشکی یادشتاب چیست؟

ازساحل تاعمق 200متری اقیانوس یادریا رادشتاب می گویند.

12 – چرا ایوان خشکی از نظر اقتصادی اهمیت زیادی دارد؟

این بخش از نظر ماهی گیری و وجود منابع سرشار نفت و گاز و نیز جزایر اهمیت زیادی دارد.

سؤالات درس 5 :
1 – رسوب گذاری را تعریف کنید؟ 

رودها مواد تشکیل دهنده ی سطح زمین را تخریب می کنند و آنها را با خود حمل کرده و در نهایت به دریاها و اقیانوس ها می برند به این مواد که به آنها رسوب می گویند، در ته دریا ته نشین می شوند به این عمل رسوب گذاری گفته می شود.  

2 – فرسایش را تعریف کنید.

عمل تخریب ناهمواریهای سطح زمین، حمل مواد حاصل از آن و بر جای گذاشتن آنها در مناطق دیگر فرسایش نام دارد.

3 - «تاقدیس» و «ناودیس» را تعریف کنید؟

به خمیدگی یا چین خوردگی به سمت بالا تاقدیس و به خمیدگی یا چین خوردگی به سمت پایین ناودیس می گویند.

4 – چین خوردگی مایل و چین خوردگی خوابیده را تعریف کنید؟

اگر فشار نیروهای درونی زمین قوی باشد چین ها خمیدگی پیدا می کنند اینها را چین های مایل می گویند.
هنگامی که فشاردرونی زمین بسیاز قوی باشد چین هابر روی هم قرار می گیرند اینها را چین های خوابیده می نامند.

5 – گسل چیست؟

گاهی به دلیل حرکت عمودی، و فشار داخلی بر رسوبات سخت ، شکستگی ایجاد می شود. در طبیعت به این نوع شکستگی ها که با اختلاف ارتفاع لایه های رسوبی همراه است گسل می گویند.

1 – کدام کوههای کشور ما بر اثر چین خوردن لایه های رسوبی انباشته شده در بستر دریا بوجود آمده اند؟ زاگرس – البرز  

2 – کدام کوه کشورمان به علت بیرون ریختن مواد مذاب ایجاد شده است؟

دماوند

3 – علت پیدایش شیرکوه و الوند کدام است ؟

موادمذاب درزیرپوسته سردشده به مرورزمان پوسته فرسایش پیداکرده وازبین رفته واین موادسردشده نمایان شده.

4 – پوسته چیست؟

به قسمت خارجی زمین پوسته می گویند.  

5 – رشته کوه های زیر چگونه بوجود آمده اند؟

الف ) البرز
ب ) کوه های شرق آفریقا
الف : از چین خوردگی لایه های رسوبی انباشته شده در بستر دریاها
ب : بالا آمدن بخشی از زمین در امتداد گسل ها

6 – رشته کوه های بستر اقیانوس ها چگونه به وجود می آیند؟

در جاهایی که دو صفحه از هم دور می شوند، مواد مذاب از درون زمین بالا می آیند و رشته کوه هایی را در بستر اقیانوس ها ایجاد می کنند.  

درس ششم
1 – مخروط های کوچکی که در کناره های آتش فشان ها فعالیت می کنند؟ چه نام دارند؟

مخروط جانبی ، مخروط سنگ ، خاکستر و روانه ها  

2 – در یک آتش فشان مواد مذاب به چند صورت در بین لایه ها قرار می گیرند. آن ها را نام ببرید.

لایه های متقاطع – لایه های موازی  

3 – اگر توده ای از مواد مذاب در زیر لایه های زمین انباشته شود، و پس از سرد شدن به شکل توده ای وسیع درآید که راهی به خارج ندارد، چه نامیده می شود؟

باتولیت

4 – روانه چیست؟

موادی که از آتشفشان در سطح زمین جاری می شوند به گدازه یا روانه موسومند.

5 – چه پدیده هایی در کنار آتشفشان نیمه فعال رخ می دهند؟

چشمه های آب گرم، بخارهای گوگردی و منافذ کناره ی آن خارج می شود.  

6 – طرز تشکیل یک جزیره آتشفشانی را با ذکر یک مثال شرح دهید؟

ممکن است در بستر دریا یا اقیانوس بر اثر فوران گدازه ها از درون زمین و بیرون ریختن آنها بر سطح آب دریاها، یا اقیانوس ها در مدت کوتاهی یک جزیره بوجود آید. جزیره سورتزی در اقیانوس اطلس در مدت کوتاهی یک جزیره بوجود آید. جزیره سورتزی در اقیانوس اطلس در مدتی کوتاه بر اثر فوران آتشفشان بوجود آمد.  

7-زمین لرزه چگونه ایجادمی شود؟

 بر اثر آزاد شدن انرژیهای درون زمین، زمین لرزه ایجاد می شود.

2-زمین لرزه ها در سطح زمین چه تغییراتی ایجاد می کنند؟

1 – باعث شکاف خوردن زمین می شوند
2 – مواد روی دامنه کوه ها را به حرکت در می آورند و در پای کوه انباشته می کنند
3 – در نواحی شهری و روستایی پل ها را تخریب می کنند و خانه ها را در هم می کوبند.

درس هفتم حرکت آب برروی ناهمواری ها

1 – آب های جاری را تعریف کنید؟

به آب هایی که بر روی سطح زمین جاری می شوند آب های جاری می گویند.

  2 – آب های فرو رو چیست؟

مقداری از آب های درون زمین به درون نفوذ کرده و زیر ناهماریها، سفره آب های زیرزمینی (آبخوان) را تشکیل می دهد که به آنها آب های فرو رو می گویند.  

3 – دریاچه چگونه ایجاد می شود؟

ممکن است آب های جاری در داخل چاله هایی در روی زمین جمع شوند و دریاچه ایجاد می کنند.

4 – وسیع ترین دریاچه روی زمین چه نام دارد؟

دریاچه مازندران

5 – از دریاچه چه استفاده هایی می شود؟

دریاچه ها ذخایر خوبی برای تأمین آب نواحی مجاور خود هستند و از آنها برای ورزشهای آبی، قایق رانی و ماهیگیری استفاده می کنند.  

6 – میزان نفوذ ناپذیری آب به چه عواملی بستگی دارد؟

میزان نفوذ پذیری آب در زمین به جنس زمین و شیب آن بستگی دارد.

7 – سفره های آب زیرزمینی(آبخوان) چگونه تشکیل می شود؟

به علت جاذبه زمین‌، آب ها به آرامی در دل خاک نفوذ می کند تا به یک سطح نفوذ ناپذیر برسند در این حالت یک سفره آب زیرزمینی در زیر ناهمواریها تشکیل می شود.

8 – در زمین های کم شیب آب بیشتر نفوذ می کند یا پر شیب ؟

سرعت حرکت آب بر روی ناهمواری های پرشیب بسیار سریعتر بوده بنابراین در زمین های پر شیب آب کمتر نفوذ می کند.  

درس اول

1 – نام دو وسیله مطالعه درجغرافیا را بنویسید؟

کره جغرافیایی – نقشه

2 – نقشه و کره ی جغرافیا چه تفاوت و چه شباهتی با هم دارند؟

هم کره و هم نقشه اطلاعات زیادی را در مورد پدیده ها و موضوع های جغرافیایی به ما می دهند، اما در نقشه می توان با مشاهده دقیق تری موضوعات را بررسی کرد و جزئیات بیشتری را نشان داد.

3 – کدام یک از اطلاعات زیر از کره جغرافیا و کدام اطلاعات از نقشه بهتر به دست می آید؟

1- کروی بودن زمین --> کره جغرافیا
2 – جزئیات پدیده های زمین --> نقشه
3- محل دقیق عوارض و پدیده ها --> نقشه
4 – چرخش زمین --> کره جغرافیا
5 – فاصله واقعی قاره آسیا از آمریکا --> کره

سؤال از متن درس :
1 – چه اطلاعاتی می توانیم از کره ی جغرافیایی بدست آوریم؟

خشکی های روی زمین، قاره ها، اقیانوس ها، چگونگی ارتباط مردم جهان از راه دریا، محل قطب شمال و جنوب، محل واقع شدن خط استوا و چگونگی تقسیم شدن زمین به دو نیم کره ی شمالی و جنوبی نصف النهارها و چگونگی تقسیم شدن زمین به دو نیم کره ی شرقی و غربی.

2 – کره ی جغرافیایی چه معایبی دارد؟

روی کره جغرافیایی نمی توان همه جزئیات را نمایش داد.

  3 – مزیت نقشه بر کوه جغرافیایی چیست؟

بر روی نقشه می توان جزئیات را نشان داد و مشاهده ی دقیق تری از موضوعات جغرافیایی بدست آورد.

4 – بر روی یک نقشه کوه ها را به چه صورت نشان می دهند؟

دایره های متحدالمرکز  

5 – برای تهیه نقشه ی ساده از یک کوه از.... بر روی آن کوه استفاده می کنند.

نقاط هم ارتفاع

6 – نقشه چیست؟

نقشه تصویری است از سطح زمین که به نسبت مورد نیاز کوچک شده است.

1 – مقیاس را تعریف کنید؟

کوچک یا بزرگ بودن نقشه را نسبت به اندازه واقعی، مقایس نقشه می گویند.

  2 – رودی که عرض آن 100 متر است، بر روی نقشه با عرض 10 سانتی متر دیده می شود، مقیاس این نقشه چه قدر است؟  یک هزارم

3- برای خواندن نقشه به چه مواردی باید توجه کرد؟

1 – توجیه نقشه
2 – استفاده از راهنمای نقشه
3 – مقیاس نقشه

4 – منظور از «توجیه نقشه» چیست؟

نقشه را باید طوری در مقابل خود قرار دهیم که جهت آن درست باشد یعنی کج یا وارونه نباشد، هنگام استفاده از نقشه شمال آن با جهت ایستادن، منطبق باشد.  

5 – در یک روستا دو نقشه متفاوت 5000/1 و500000/1 1 تهیه شده است. کدام یک از این دو مقیاس بزرگتر است؟ در کدام نقشه ، مساحت بیشتری دیده می شود؟ در کدام نقشه ، جزئیات را به صورت دقیق تری می توان دید؟

5000/1 بزرگتر است.
در مقیاس 500000/1 مساحت بیشتر دیده می شود و در مقیاس 5000/1 جزئیات را به صورت دقیق تری می توان دید.

سؤالات درس 3
1 – چند نمونه از وسایلی که در مطالعه جغرافیا مورد استفاده قرار می گیرند را نام ببرید.

کره جغرافیایی ، نقشه ، عکس و فرهنگ جغرافیایی، مدل های جغرافیایی، نمودار و جدول های جغرافیایی،برنامه های رایانه ای جغرافیایی

2 – عکس های ماهواره ای چه فوایدی دارند؟

جغرافی دانان با استفاده از این عکس ها وقوع طوفان های مهیب را پیش بینی و آتش سوزی درجنگل های دور افتاده را مشاهده می کنند و به این ترتیب از تغییرات مطلع می شوند و هنگام بروز حوادث طبیعی جان انسانهای زیادی را نجات می دهند.

  3 – نقش مشاهده ی مستقیم را در دانش جغرافیا توضیح دهید.

دانش جغرافیا بیش از هر دانش دیگری دیگری به مشاهده مستقیم نیاز دارد. جغرافی دانان تنها در صورتی می توانند اطلاعات جدید جغرافیایی تولید کنند که محیط و پدیده های اجتماعی و جغرافیایی را مشاهده کرده باشند. به همین دلیل درس جغرافیا دلیل درس جغرافیا همواره با فعالیت های میدانی یا بازدیدهای علمی همراه بوده است.

4 – نمودارها و جدول ها به چه منظور بکار می روند و کار اصلی آنها چیست؟

نمودارها و جدولها از وسایلی هستند که درجغرافیا برای نمایش یا مقایسه به کار می روند. کار اصلی آنها نمایش ساده ی اطلاعات جغرافیایی است بطوریکه با یک نگاه می توان مطالب زیادی را از آنها بدست آورد.

سؤالات درس 4 :
1 – ناهمواریها را تعریف کنید.

به همه پستی ها و بلندیهایی که در سطح زمین دیده می شوند ناهمواری می گویند.

2 – وظیفه پیکر شناسان زمین چیست؟

مطالعه ناهمواریها ، یعنی چگونگی پیدایش آنها و تحولاتی که از گذشته تاکنون داشته اند و شکلی که در آینده پیدا می کنند برعهده پیکر شناسان زمین است. پیکرشناسان زمین، ناهمواریها را دسته بندی کرده و عوامل پیدایش هر یک را مشخص می کنند و مورد مطالعه قرار می دهند، انان هم چنین به تغییر ناهمواریها توجه می کنند و با شناسایی تحولات ناهمواریها، آینده آنها را پیش بینی می کنند.  

3 – مطالعه ناهمواریها چه فایده ای دارد؟

مطالعه ی ناهمواریها به ما کمک می کند تا محیط طبیعی زندگی خود را بهتر بشناسسیم و از آن بهتر و عاقلانه تر بهره ببریم.  
5 – تغییر شکل ناهمواریها در کوهستان تحت تأثیر چه عواملی ایجاد می شود؟

در نواحی کوهستانی، عواملی چون یخچال ها، باد، باران، آب های جاری،حفاری حیوانات،ریشه گیاهان و تغییرات دما چهره ی کوهستان ها را تغییر می دهند.

6 – تغییر شکل ناهمواریها در نواحی ساحلی بیشتر است یا نواحی دور از دریا؟چرا؟

 در نواحی ساحلی – زیرا در بسیاری از این نواحی، میزان بارندگی بیشتر از نواحی دور از دریاست. باران آب های ناشی از آن، شکل ناهمواریهای ساحلی را تغییر می دهد . همچنین امواج دریا به ساحل برخورد می کنند و ناهمواریهای ساحلی را تخریب کرده و مواد آن را با خود به دریا می برند. باد نیز در ساحل ماسه ها را جابه جا می کند و شکل ناهمواریهای ساحلی را تغییر می دهد. در نواحی ساحلی طوفان های دریایی بسیار قوی رخ می دهد که ممکن است طی چند ساعت ناهمواریها را فرسوده کند و چهره جدیدی به ساحل بدهد. 

7 – هدف انسان از تغییر دادن ناهمواریها چیست؟

بهره برداری از منابع سطحی یا زیر زمینی

فکر کنید و پاسخ دهید . درس 7
1– وظایف رئیس جمهور را نام ببرید.

1. ریاست قوه مجریه
2. اجرای قانون اساسی
3.تعیین نماینده ویژه
4. امضای توافق نامه های بین المللی

2- مسؤول اجرای قانون اساسی کیست و این مسؤولیت را چگونه انجام می دهد؟

رئیس جمهور اگر در سازمان یا وزارتخانه ای بر خلاف قانون اساسی عمل شود. رئیس جمهور از مسؤول آن وزارتخانه درخواست می کند که علت را توضیح دهد

3 – از نظر قانون هر شخص چند بار متوالی می تواند به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود؟ به نظر شما چرا چنین قانونی وضع شده است؟

به صورت متوالی ، تنها برای یک دوره بلامانع است. تا اشخاص جدید با ایده ها و راهکارهای جدید بتوانند ریاست جمهوری را برعهده بگیرند.

4 – هیئت وزیران از چه کسانی تشکیل می شود و در مورد چه مسائلی بحث می کند؟

از ریاست جمهور و معاونان رئیس جمهور و وزیران تشکیل شده است و در مورد مسائل مهم کشور و جهان به گفتگو می پردازند. با مشورت یکدیگر به راه حل هایی می رسند در مورد مسائل تصمیم گیری می کنند.  

5 – در غیاب رئیس جمهور چه کسی مسؤولیت تشکیل جلسات هیئت وزیران را به عهده می گیرد؟

معاون اول رئیس جمهور

6 – در توافق نامه های بین المللی وظیفه ریاست جمهور چیست؟

کلیه ی موافقت نامه ها و قراردادهایی که قرار است بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای دیگر بسته شود، پس از تصویب مجلس شورای اسلامی، به امضای رئیس جمهور یا نماینده ی قانونی او می رسد.

7 – نماینده ویژه کیست ؟

نماینده ای است که از طرف ریاست جمهوری و برای پیگیری کارهای ویژه در مواقع ضروری انتخاب می شود. مثلاً در هنگام سیل و زلزله و .... نماینده رئیس جمهور بررسیهای لازم را انجام می دهد و برای حل مشکلات تصمیم گیری می کند.

**********************************************************************************************

فکر کنید و پاسخ دهید
درس 8

1– قوه قضاییه در مورد شکایت های مردم چه وظیفه ای دارد؟

یکی از وظایف مهم قوه قضاییه، حل کردن اختلافات مردم است.

2 – قوه قضاییه در مورد اجرای عدالت چه وظیفه ای دارد؟

قوه قضائیه وظیفه دارد قوانین را در مورد همه به طور یکسان اجرا کند تا قدرتمندان نتوانند با استفاده از امکانات خود از قانون سوء استفاده کنند.

3 – قاضی برای رسیدگی به شکایت چه کارهایی باید انجام دهد؟

قاضی در دادگاه دادخواست و مدارک شکایت کننده و کسی را که از او شکایت شده است، مطالعه می کند و از آنها می خواهد که از خود دفاع کنند.

4 – چرا قوه قضاییه یکی از ارکان مهم حکومت است و کار اصلی آن چیست؟

زیرا می کوشد تا عدالت را بر جامعه حکمفرما کند تا هیچکس نتواند حقوق دیگران را زیر پا بگذارد و کار اصلی آن نظارت بر خوب اجرا شدن قوانین است.

5 – شناسایی تخلف از قوانین بر عهده چه مرجعی است؟

قوه قضاییه ، این قوه موظف است تخلف از قوانین را شناسایی کند و بر اساس قوانین برای متخلفان مجازات مناسب تعیین نماید.

6 – ریاست دادگستری به عهده کیست؟

قاضی

7 – کار دادگستری چیست؟

این وزارت خانه مرجع رسیدگی به شکایت های مردم و سازمانهاست